Kemphaan

De kemphaan (Calidris pugnax) is een vogel uit de familie van snipachtigen (Scolopacidae). Het voedsel bestaat uit insecten en larven. Het is in Nederland een ernstig bedreigde broedvogel die vroeger veel voorkwam in natte weilanden.

De Kemphaan is in Nederland een ernstig bedreigde broedvogel en staat als 'Ernstig bedreigd' op de Rode lijst.

De kemphaan is een steltloper met een lange nek. Mannetjes en vrouwtjes verschillen heel sterk (seksuele dimorfie). Het mannetje is ongeveer 30 cm lang, het vrouwtje 24 cm, dus een stuk kleiner. Het mannetje heeft in het broedkleed een kleurrijke kraag en kuif. De kleuren van deze kraag en kuif verschillen onderling: egaal van kleur of gebandeerd met kleuren tussen zwart, roodbruin, oranje of wit.

Mannetjeskemphanen komen bij elkaar op een speciale plek, ook wel stoeiplaats genoemd. Daar houden zij een soort schijngevechten tegen elkaar en de vrouwtjes komen daar kijken, en paren met een mannetje naar keuze. Uit onderzoek blijkt dat dit een uitgebreid ritueel is waaraan mannetjes op drie verschillende manieren kunnen meedoen. Er zijn territoriale mannetjes die een bepaald stukje van hoogstens 1 meter breedte van de stoeiplaats verdedigen tegen andere mannetjes die binnen het stukje van het territoriale mannetje worden geduld en daar soms ook paren met vrouwtjes die het stukje bezoeken. Er zijn ook mannetjes die het verenkleed van een vrouwtje maar de geslachtsorganen van een mannetje hebben.

Meest voorkomend (84%) zijn de territoriale mannetje. Zij hebben kragen en pluimen met de zeer uitgesproken kleuren. De satellietmannetjes (16%) hebben meestal witte of een beetje gespikkelde kragen, en de kemphanen van de zeldzame derde sekse hebben dus helemaal geen kraag. De verschillen tussen deze typen mannetjes liggen erfelijk vast. Het betreft echter geen aan het sekse-gen gebonden verschil.

De kemphaan kan in Nederland en België het hele jaar worden gezien. De vogel trok voor 2002 in het voorjaar in grote aantallen door, vooral in april. De najaarstrek is minder opvallend en vindt plaats tussen juli en september. Een klein aantal overwintert. De meeste vogels die in Nederland werden geringd, zijn terug gevonden in Spanje, Portugal en Noord- en West-Afrika.

Als broedvogel is de vogel bijna uitgestorven in Nederland. In 1950 broedden er in Nederland nog 6000 paar, in 1980 800-1100 en rond 2002 nog maar 120 en daarna ging het verder bergafwaarts. In 2012 waren er vier meldingen van vogels die mogelijk hadden gebroed. Sinds 2002 neemt ook het aantal doortrekkers sterk af. In Vlaanderen is de kemphaan sinds 1977 als broedvogel verdwenen.

Parkgans

In vrijheid levende Parkganzen zijn gedomesticeerde Grauwe Ganzen (Anser anser), gedomesticeerde Zwaanganzen, (bekend als Knobbelganzen Anser cygnoides ) en hybriden tussen beide. Deze gedomesticeerde vormen zijn het beste te herkennen door hun versterkte neiging om vet op te slaan: meestal hebben volwassen exemplaren een duidelijke hangbuik.

Deze Parkgans is nog een Hybriden, waarbij de snavel nog niet volledig zwart is.

Hybriden zijn vaak herkenbaar aan de hand van een tweekleurige snavel (zwart en oranje gevlekt), donkere streep op de nek gecombineerd met geribbelde halsveren en een kleine snavelknobbel.

Anders dan bij Eenden en Duiven blijven bij Ganzen ook bij vrij levende exemplaren de afwijkende proporties duidelijk aanwezig. Dit komt voornamelijk doordat de vrij levende Parkganzen tientallen jaren oud worden en dus niet gedurende meerdere generaties aan natuurlijke selectie onderhevig zijn geweest. Verder worden vrijwel alle gedomesticeerde Ganzen gekenmerkt door de zware lichaamsbouw en is er op dit punt dus weinig variatie onder de founders (uitgangsdieren).

Parkganzen hybridiseren vermengen zich regelmatig met andere ganzensoorten, het meest met Grauwe Ganzen (dezelfde soort!). De hybriden tussen twee soorten uit het genus Anser zijn meestal vruchtbaar en kunnen onderling kruisen en terugkruisen met de oudersoorten. Hierdoor is de grens tussen Parkganzen en Grauwe Ganzen niet meer scherp te trekken. Onder andere komen exemplaren voor met de lichaamsbouw van de Grauwe Gans maar met een kleur die van Parkganzen afkomstig is. Het is het beste om alle in kleur en/of lichaamsbouw van de wildvorm van de Grauwe Gans afwijkende exemplaren onder de noemer 'Parkgans' samen te vatten.

Chinese Knobbelgans

De Zwaangans is een tamelijk zeldzame soort die leeft op steppemeren en rivierdalen in Zuidwest-Rusland, China en Mongolië. De soort heeft in het wild de status “kwetsbaar”. Ook de witte rand achter de snavel en de bruine verticale band vanaf zijn hoofd over de achterkant van de nek waren opvallend. Het is een exoot die je niet alle dagen tegen komt.

De Chinese Knobbelgans voelt zich goed thuis in het kanaal.

De Chinese Knobbelgans heeft een korte snavel met een duidelijke knobbel boven op de snavelbasis, met daarachter een witte band rondom de snavel. Knobbelgans is de gedomesticeerde vorm van de Zwaangans. De Zwaangans is een grote gans, vergelijkbaar met Grauwe Gans, met een zeer lange nek, een vrij smalle, langwerpige kop en een lange zwarte snavel. De bovenkant van de kop en achterzijde van de hals zijn donkerbruin, de voorzijde van de hals licht bruin tot beige. De kans is klein dat een Zwaangans in wildvorm wordt waargenomen in Nederland, omdat deze buiten China weinig wordt gehouden. Het is desondanks wel handig om te weten hoe de wildvorm er uit ziet om het onderscheid te kunnen maken tussen Knobbelgans en Soepgans. De Chinese Knobbelgans is dus duidelijk geen soepgans.

De rechter gans, en op de rechter foto de voorste, is het vrouwtje, te herkennen aan de eierzak en de kropzak.

Het verschil tussen een mannetje en een vrouwtje zie je doordat het vrouwtje een grotere hangbuik heeft dan een mannetje. Eigenlijk is dat de eierzak die nu goed te zien is. In de broedtijd zie je dat het best.

De Knobbelgans is zwaarder van bouw dan de wildvorm (vaak met ‘hangbuik’ en iets opgerichte staart), en heeft een zwarte knobbel op de snavel en een keelflap. Vaak worden waarnemingen van Knobbelganzen verzameld in de categorie 'soepgans' wat helemaal niet terecht is, aangezien soepgans strikt genomen verwijst naar alle gedomesticeerde varianten van Grauwe Gans. Knobbelganzen onderscheiden zich van Soepganzen door de zwarte snavel en grote knobbel en het contrast tussen de donkere achterzijde van de nek en de lichte voorzijde.